girişken çocuk yetiştirmek

Girişken ve çözüm odaklı bireyler yetiştirebilmeleri için aileler,

çocukluk döneminde nelere dikkat etmeliler?

Her anne baba, çocuğunun gelecekte bağımsız, yaşamda başarılı ve kendine güvenen, karşılaştığı problemler ile baş edebilen ve problem çözebilen, girişken bir birey olmasını ister. Bu kişilik özelliklerinin kazanımında başlangıç noktası, yaşamın sihirli yılları olan erken çocukluk, çocukluk dönemine denk gelir.

Çocuk için, özellikle okul öncesi dönemde en büyük lider anne ve babasıdır. 2 yaş civarında yani çocuğun kendi ihtiyaçlarını giderebilmeye başladığı, kendini sözel olarak da ifade edebilmeye başladığı dönemde ebeveynlerin çocuğa her girişiminde fırsat tanımaları önem taşır. Çocuğun yeni girişimleri karşısında aile çocuğu alkışlar, ödüllendirir. Çocuk böylece yeni denemelere yüreklenir.

Çocuğun zaten kazandığı becerilerde ailenin alkışlaması, çocuğu ödüle boğması durumu ise; çocuk için olağan bir denemenin, liderler tarafından olağanüstü hale getirilmesi olarak yorumlanır. Her canlının kendini beslemesi doğaldır. Ağaç, su alabilmek için toprağa kök salar ve onu sırf kök saldığı için kimse alkışlamaz! Her çocuk da, acıktığında yemek yer, tıpkı anne babasından gördüğü, ihtiyacını hissettiği için ve bunu yaptı diye onu alkışlamak gerekmez.

Bunda utanılacak ne var!

Her insan, konuşma yetisini kazandığında kendisini sözel olarak ifade etmeye çalışır. Çocuk, yeni biri ile karşılaştığında öncelikle gözlem yapmak isteyebilir. Anne babalar ise bu süreçte çocuğa konuşması yönünde fark etmeden de olsa baskı kurarlar: “merhaba desene!”, çocuk çekimser kaldığında ise “a, bunda utanılacak ne var?” böylece çocuk, davranışının adının utangaçlık olduğunu öğrenir. Tüm bu süreci anlamlandırmaya çalışırken ise artık çocuk görmezden gelinir ve yetişkinler kendi aralarında durum hakkında konuşmaya başlarlar: “biraz utangaç, aslında böyle yapmaz, evde cırcır böceği gibidir ama utandı, niye bilmem!” ve çocuk, konuşmanın olağanlığını unutur, kendisi için liderleri tarafından yapılan tanımı benimser: Utangaç. Zaten tüm dikkat onun üzerindedir, ‘ya bekleneni söyleyemezsem, liderlerimin onayını alamazsam’ kaygısı da duyguların arasına ekleniverir. Bir başka olasılıkta ise; zaten dikkati üzerine çektiğinden, amacına ulaşmış hisseder ve iletişim kurmanın böyle bir şey olduğunu düşünür.

Çocuk, büyüyüp geliştikçe bir öncekinden daha karmaşık şeyleri merak eder ve deneyimlemek isterler. Onlara fırsat tanımak, deneyimlerine ortam hazırlamak gerekir. Sürahiden bardağa su dökmeye çalışan çocuğa, “aman kırarsın!”, “dur dökülür”, “gel, ben sana su vereyim” demek yerine kırılmayacak malzemeden bardak ve ağır olmayan bir sürahi ortaya koyularak, dilediğinde denemesine izin verilmeli, su döküldüğünde ise; “su döküldü, silmeliyiz, ne yapalım?” diyerek problemi görmesi, çözüm yolunu aramasını sağlamalı, gerekirse “silmek için neye ihtiyacın var?” diyerek çözüm yolu için rehber olunmalıdır.

Güvenle bakan gözler üzerimde mi?

Çocuklar yeni denemelerin başında en büyük liderleri anne babalarının tepkilerini ölçmek için onların ifadelerine bakarlar. Montunun fermuarını iliklemeye çalışan çocuk, denemesinin hemen başında anne babasının gözlerine bakar ve güven araştırması yapar, “dur, gel ben ilikliyim” tarzındaki söylemler çocuk için ‘sen yapamazsın, ben senin yerine yaparım, bensiz başaramazsın’ biçiminde algılanır.

Aile, “denemelisin” mesajını verirse, çocuk sonucun değil sürecin, başarının değil çözüm üreterek farklı yolları denemenin önemine dikkat eder ve becerilerini geliştirir. Başarısız olduğu durumlarda ise “iyi denemeydi, şunlara dikkat etmelisin, tekrar dene” diyerek rehberliğini sürdürebilir.

Herşeyi denemeli mi?

Tabii ki, bu deneme süreçlerine bir sınır dahilinde izin verilmelidir. Çünkü çocuğu hazırladığımız yaşam, ortak kullanım alanları içinde yer bulacaktır ve ortak kullanım alanlarının belirli kuralları vardır. Kimi zaman lider olmak ne kadar önemliyse, kimi zaman da lideri takip etmek önemlidir. Çocuk sınırlarının da farkında olmalı, yön değiştirmeyi öğrenmelidir. Tıpkı ağacın kökünün bir taş ile karşılaştığında rotasını değiştirmesi gibi.